XIX. ve XX. Yüzyıl Arap Edebiyatında Tarihi Roman Mısır, Suriye, Lübnan Örneği

Modern edebiyat sanatları arasında önemli bir yere sahip olan roman sanatı ilk olarak Avrupa'da ortaya çıkmış, daha sonra tercüme ve taklit yoluyla Arap edebiyatında görülmeye başlamıştır. İlk başlarda hikâyenin bir devamı olarak görülen roman giderek Arap edebiyatında kendi başına yükselen bir tür haline gelmiştir. Hatta hikâyenin popülerliğini arka plana atacak kadar bir ilgi görmüştür. Roman bu ilgiye içerisinde barındırdığı çeşitli türlerle ulaşmıştır. Bunlar arasında en çok dikkati çeken ise çalışmamızın içeriğini oluşturan tarihi romandır. Tarihi roman, matbaanın Arap ülkelerine girişiyle beraber ilk olarak gazete ve dergilerde tefrikalar halinde yayınlanmaya ve okuyucuyla buluşmaya başlamıştır. Özellikle içerisinde barındırdığı kurgusal aşk hikayeleriyle her kesimden halkın dikkatini çekmeyi başarmıştır. Ayrıca milliyetçilik akımı başta olmak üzere Arapların geçmişine duydukları merak ve özlem ile geçmişte kazanılan savaşlar, elde edilen zaferler de yine bu türün çekiciliğini arttıran unsurlar arasındadır. Arap edebiyatında tarihi roman kaleme alan ilk yazar Lübnanlı Selȋm el-Bustânȋ olmasına rağmen bu türün öncüsü olarak Corcȋ Zeydân kabul edilmektedir. Zeydân ard arda yazdığı 21 tarihi romanıyla büyük bir okuyucu kitlesine ulaşmış, ünü Arap dünyasının da dışına taşmıştır. Zeydân, bu romanlarıyla hem dönemindeki hem de kendinden sonraki yazarları etkilemeyi başarırken birçok yazar ondan güç alarak tarihi roman yazmaya başlamıştır. Özellikle Mısır ve Suriyeli yazarlar onun izlediği yolu takip ederek tarihi romanın devamını sağlayan eserler sunmuşlardır. Yukarıda değindiğimiz bilgiler ışığında çalışmamızı bir giriş ve üç bölümde ele almaya çalıştık. Giriş bölümünde Arap edebiyatının hangi devirlerden geçerek modern döneme geldiğine, bu devirlerin öne çıkan edebi türlerine ve yazarlarına kısaca değindikten sonra modern dönemin ortaya çıkışında önemli payı olan olaylardan ve isimlerden bahsettik. Çalışmamızın birinci bölümünde tarihi romanın oluşum sürecinde de etkili olan siyasi, sosyal ve kültürel faktörleri, Arap dünyasının gerek stratejik gerekse jeopolitik olarak öne çıkan üç ülkesi Mısır, Suriye ve Lübnan üzerinden ele aldık. Bu faktörlerin bir ülkenin edebiyatının şekillenmesinde nasıl bir rol oynadığını göstermek istedik. İkinci bölümde ilk olarak edebiyat türleri arasında öne çıkan romana, ona etki eden akımlara, çeşitlerine ve hikaye ile arasındaki ilişkiye yer verdik. Ardından romanın önemli bir türü olan ve çalışmamızın ana konusunu oluşturan tarihi romanı tanımlamaya çalışarak bu türün özelliklerine, hedeflerine, tarih ile olan bağlantısına, ortaya çıkış biçimine ve Batı ile Arap edebiyatındaki yerine değindik. Çalışmamızın son bölümünde ise Mısır, Suriye ve Lübnan'da roman türünün yayılışından, buna katkı sağlayan yazar ve eserlerinden kısaca bahsederek tarihi romanın öncü isimlerine yer verdik. Bu yazarların hayatına (doğum veya ölüm tarihlerini sadece miladi olarak verdik), edebi kişiliğine ve eserlerine değindikten sonra kaleme aldıkları tarihi romanlarının kısa tanıtımını ve ana özetini sunmaya çalıştık. Daha önce Atatürk Üniversitesi Arap Dili ve Edebiyatı alanında XIX. ve XX. Yüzyıl Arap Edebiyatında Tarihi Roman Mısır, Suriye, Lübnan Örneği başlığı altında doktora tezi olarak sunduğum ve yapılan düzeltmeler ile kitap haline getirdiğimiz bu çalışma ile amacımız, modern Arap edebiyatında popüler bir tür olan tarihi romanın önemine dikkat çekmek ve bu türün genel hatlarıyla tanınmasını sağlamaktır.