Vadinin Dönüşümü: İkizdere’de Hidroelektrik Santraller

Ayşen Eren, Vadinin Dönüşümü'nde yalnızca disiplinlerarası bilimsel çalışmalara iyi bir örnek vermekle kalmıyor. Bu kitap aynı zamanda sürdürülebilir kalkınma ve yenilenebilir enerji alanında süregiden tartışmaları da aydınlatıyor. HES'lerin ülke ekonomisine katkısı malum. Ancak, HES'lerin bir de çevresel ve toplumsal maliyeti var. Nehir vadileri elektrik üretim bölgelerine dönüşüyor. Sosyal bilimlerin sağladığı çok yönlü ve çok katmanlı bakış açılarını sentezleyen bir yaklaşımla, Eren işte bu ikilemi inceliyor. Alışılmamış derecede derinlikli bir araştırmanın ürünü olan bu kitap, çevre bilimleri alanına önemli bir katkı sunuyor. Prof. Dr. Fikret Berkes, Manitoba Üniversitesi, Kanada Ayşen Eren kitabında Türkiye'de kapitalist kalkınmanın yıkıcı etkilerinin birkaç boyutunu bir arada tartışıyor. Hidroelektrik santral sermayesinin İkizdere Vadisi'nde yarattığı acımasız ekolojik tahribatı çözümlerken yöre insanlarının yaşamlarını nasıl bir vurdumduymazlıkla altüst ettiğini de gösteriyor. Sermayenin suyu ele geçirmesinin mekânı, onunla birlikte yerel toplumsal ilişkileri de sarsıcı biçimde değişime uğratmasına tanıklık ediyoruz bu araştırmada. Yazar bununla yetinmiyor, hidro–kalkınma projesinin, arkasındaki devlet eli ve desteği sayesinde uygulandığını bilimsel bir kesinlikle ortaya döküyor. Dahası, vadi boyunca gelişen ve adliyeleri de içererek birkaç cephede süren yerel direnişlerin coşkusuyla buluşturuyor okuru. Böylece Ayşen Eren, yakın dönemde İkizdere Vadisi'nde doğanın neoliberalleştirilmesinin tarihsel, ekolojik, mekânsal, yönetsel, siyasal ve toplumsal yönlerini birlikte dokuduğu, zengin içerikli bir çözümleme koyuyor önümüze. Bu nitelikleriyle kitap, Türkiye'de ekoloji tartışmalarına çok önemli bir katkı. Prof. Dr. Aykut Çoban Türkiye'de çevre konularını ele alan çalışmalar arasında Ayşen Eren'in kitabı disiplinlerarası bakış açısıyla benzersiz. Özellikle adli süreçlerle ilgili tartışmasını aydınlatıcı ve önemli buldum. Diğer yandan nehir ortamının maddesel boyutuna ve hidroelektrik altyapısına olan duyarlılığı da dikkat çekici. Kitap çok alanlı katılımcı gözlemi yasal belgelerin ve süreçlerin analizi gibi başka yöntemler ile harmanlayan kapsamlı bir araştırmaya dayandığından ve karşılaştırmalı, geniş bir bakış açısına sahip olduğundan çok bilgilendirici. Bu nitelikleriyle politik ekoloji alanı ile diğer uluslararası tartışmaların arasına güçlü bir şekilde konumlandırılmış. Bu nedenle kitabı yüksek lisans ve doktora öğrencilerine hararetle tavsiye ediyorum. Prof. Dr. Ståle Knudsen, Bergen Üniversitesi, Norveç Ayşen Eren Lisans derecesini endüstri mühendisliği alanında 1987 yılında ODTÜ'den aldı. Yüksek lisansını yine endüstri mühendisliği alanında Bilkent Üniversitesi'nde yaptı. Doktora çalışmasına 1989'da Columbia Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü'nde başladı, sonra yaşam planını değiştirip ikinci yüksek lisansını 1991'de tamamlayarak iş hayatına atıldı. 2011 yılında toplum–çevre ilişkilerini ve çevre sorunlarını araştırmak amacıyla üniversiteye geri döndü. Doktora çalışmasını çevre bilimleri alanında Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü'nde 2017 yılında tamamladı. Serbest araştırmacı olan Dr. Eren politik ekoloji bakış açısıyla çevresel adalet, enerji altyapıları, yenilenebilir enerji üretimi, sürdürülebilir kalkınma ve çevre yönetimi konularında çalışıyor. Dr. Eren 2013'te Prof. Elinor Ostrom Fellowship on Practice and Policy on Commons ödülünü aldı. Doktora araştırmasını Yale Üniversitesi The School of Forestry and Environmental Studies'de 2013–2014 akademik yılında Fox International Fellow, 2016 bahar döneminde TÜBİTAK burslusu olarak yürüttü. “The political ecology of uncertainty: The production of truth by juridical practices in hydropower development” başlıklı makalesi 2016 yılında Political Ecology Society'nin her yıl en iyi yazılmış akademik makaleye verdiği The Eric Wolf Prize ödülüne layık görüldü. Dr. Eren 2007 yılından bu yana farklı dergi ve gazetelerde “sürdürülebilir yaşam” bakış açısıyla çevre–insan ilişkileri üzerine yazılar yazıyor. Yazılarına http://surdurulebilir-yasam.blogspot.com adresinden çevrimiçi ulaşılabilir.