Türk Toplumunun Laiklik Anlayışı

Türkiyemiz de çoğu savunma veya tenkit mahiyetinde olmak üzere, laiklikle ilgili bir hayli çalışma bulunmaktadır. Sosyolojik açının ihmal edilmediği araştırmaların bulunduğunu da söylemeliyiz. Fakat halkın düşüncesine ve kanaatlerine şimdiye kadar başvurulmamış olmasını önemli bir eksiklik olarak görmekteyiz. Bu eksikliği gidermek istedik Bir uygulamanın halk için de olsa, halka rağmen olup olmadığını anlamanın yolu ona da danışmaktan geçiyor. Son on yıldır laiklikle ilgili sözlü ve yazılı tartışmaların artması bir tesadüf olmasa gerektir. Laiklik konusundaki gelişmeler ile siyasi partilerin değişmesi, doğup batması, siyasi hayatın değişmesi arasında muvazilik görülmektedir. Laiklikle ilgili değişmeler birçok sosyal olayla işbirliği yapmış, pekçok sosyal olayın nabzını elinde tutmuştur ve tutmaktadır. Bunların anlaşılması gerekir. Laiklik araştırma ve yorumlarının pekçoğu ya ilahiyat, ya hukuk, bazan ideoloji ve duygu sınırlarında kalmış, halkı ve değişmeleri takip edememiştir. Yalnız ilahiyatla (teoloji) yetinmek, neticede dinden ziyade felsefeye yarayabilir ve o felsefe de tabiatı ve cemiyeti hesaba katmayan bir felsefe gibi olabilir. Kendi içine kapalı ve tekrarlardan ibaret bir duruma girebilir. Dinin yaşandığı cemiyetin bu yönden tanınması gerekir. Bu şekilde yalnız laikliğin değil, dinin de anlaşılması ve varsa sapmaların doğru tefsiri kolaylaşır. Yalnız hukukta kalmak da insanlar arası ilişkileri sadece hukukî boyuta indirmek olur ki laikliğin ve Türk toplumundaki yansımasının anlaşılmasına yetmeyebilir. Nitekim Türkiye de bu konuda en çok sıkıntıya maruz kalanın biri dindar ve din adamı ise, diğeri bunların karşıtı durumuna düşen hukukçu olmuştur. Yaptığımız anketle Türk toplumunun laiklik hakkındaki kanaat yığılmalarını ve özel not yazanların fikirlerini tesbite ve değerlendirmeye çalıştık. İki cilt halinde planladığımız laiklik çalışmamızın birinci cildini bu değerlendirme teşkil etmektedir. Bu kitapta laikliğe genel bakıştaki konular, ikinci ciltte ayrıntılı biçimde ele alınacak, genişçe tetkik ve tahlil edilecektir.