Sibirya Tatar Türkçesi

“Sibirya Tatar Türkçesi” başlıklı bu çalışmada, Tatar Türkçesinin üç büyük ağız grubundan birini teşkil eden Sibirya Tatar ağızları ele alınmıştır. Tatar Türkçesinin ağızları Orta (Kazan), Batı (Mişer) ve Doğu (Sibirya Tatar) olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Tatar dil biliminde daha çok Batı Sibirya Tatarları olarak adlandırılan Sibirya Tatarları bugün Batı Sibirya'nın Tümen, Baraba, Omsk gibi bölgelerinde oldukça büyük bir alanda (2.428.000 km2) dağınık olarak yaşamaktadırlar.

Eser Giriş, Ses Bilgisi, Şekil Bilgisi ve Metinler olmak üzere başlıca dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde öncelikle Sibir/Sibirya adı hakkındaki görüşler değerlendirilmiş; Sibirya Tatar Türklerinin tarihi ve etnik şekillenişi, Sibirya Tatar Türkçesinin Türk lehçeleri içindeki konumu, Sibirya Tatarlarının yaşadıkları yerler ve alt grupları, nüfusları, dinleri hakkında bilgi verilmiş, son olarak da şimdiye kadar Sibirya Tatar Türkçesi üzerine yapılan belli başlı çalışmalar değerlendirilmiştir.

Ses Bilgisi bölümünde Sibirya Tatar Türkçesinin ses özellikleri Eski Türkçe esas alınarak ortaya konmuş, karşılaştırma yapılırken yer yer Tatar edebî dilinden, diğer Türk lehçelerinden, tarihî Türk lehçelerinden (daha çok Kıpçak Türkçesi) de faydalanılmıştır. Şekil Bilgisi bölümünde kelime yapımı, kelime türleri, isim ve fiil çekimi anlatılmıştır.

Metinler bölümünde Sibirya Tatar Türkçesinin ağızlarını oluşturan Tobol-İrtiş (Tümen-Omsk), Baraba (Novosibirsk) ve Tom (Tomsk) bölgesi ağızlarından 90 adet metne yer verilmiştir. Tatar Türkçesinin bir kolu olan ve gerek Tatar edebî dilinden gerekse Tatar Türkçesinin diğer ağızlarından çok büyük farklılıklar göstermeyen Sibirya Tatar ağızları bir bütün olarak ele alınmış, bu ağızların ayırıcı yönlerinden ziyade birleştirici yönüne dikkat çekilmiş bununla birlikte hem tüm ağızların genel özellikleri hem de kendi içindeki bazı özel durumları ortaya konulmuştur.