Serbest Ticaret Dönemi Romansları; Britanya Edebiyatı, Bırakınız Yapsınlar Düzeni ve Küresel On Dokuzuncu Yüzyıl

Britanya halkının ülkesine ve günlük hayatına dair kaygıları, on dokuzuncu yüzyılda genişleyen serbest ticaret ağları eşliğinde biçim ve mahiyet değiştirmiştir. Küresel mekân ve zaman algısının hâkim bir olgu haline gelmesiyle birlikte mutat aralıklarla ihlal edilen ulusal sınırlar, Britanyalı edebiyatçıların imgeleminde bir yandan mitik bir bereket çağrışımı yaparak önceki yüzyılların başat edebiyat türlerinden romansa özgü unsurları tekrar gündeme getirmiş, öbür yandan sınır tanımaz serbest ticaretin yarattığı korkuları imleyen çokeşlilik, kaçakçılık gibi temaları ön plana çıkarmıştır. Ayşe Çelikkol Serbest Ticaret Romanslarında İngilterenin on dokuzuncu yüzyılda kurduğu küresel iktisadi hegemonyanın ardındaki itici güç olan serbest ticaretin Britanya edebiyatına nasıl yansıdığı sorusuna cevap arıyor. Gerek Walter Scott, Charles Dickens, Charlotte Brontë gibi kanona dahil yazarların, gerekse Ebenezer Elliott ve Kaptan Marryat gibi kanon dışı yazarların yapıtlarında yer alan serbest ticaret temsillerine odaklanan yazar, serbest ticareti destekleyen veya kıyasıya eleştiren farklı söylemlerin yalnızca ekonomi politik metinleri tarafından değil aynı zamanda on dokuzuncu yüzyıl Britanya toplumunun imgelemine ışık tutan ve katkıda bulunan edebiyat metinleri tarafından da üretildiğini ortaya koyuyor. Çelikkol, edebiyat ve kültür tarihinde mutlak kopuşlar saptayan yaklaşımların aksine türlerin iç içe geçtiği, geçmişte geleceğin izlerini bulduğumuz bir edebiyat tarihi okuması öneriyor. Bizleri, edebiyat ile toplum arasında dolaysız ve indirgemeci bir nedensellik kurmaktansa edebi söylemin hâkim ekonomi politik söylemle örtüştüğü, bu söylemin kendi paradigması ve dili aracılığıyla, alttan alta eleştirel bir perspektifle yeniden üretildiği yapıtlar üzerinde düşünmeye davet ediyor. Ayşe Çelikkol, on dokuzuncu yüzyıl İngiliz edebiyat ve kültür tarihi üzerine yaptığı doktorasını ABD'de Rice Üniversitesinde tamamlamıştır. Daha sonra ABD'de öğretim görevlisi olarak çalışan Çelikkol, halen Bilkent Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümünde, İngiliz ve Amerikan edebiyatları üzerine liberalizm, kozmopolitanizm ve küresel kapitalizm kültürü temalı dersler vermektedir.