Sakarya İlindeki Kasaba Yerleşmeleri

Marmara Bölgesinin ÇatalcaKocaeli bölümünde yer alan Sakarya, Ada karyesi (köyü) olarak üstlendiği bir sosyal ve iktisadi merkez olma özelliğini, günümüze kadar sürdürmüştür. Adapaza-rı tarım ve ticaret hayatını eski dönemlerden beri canlı tutabilen ve geliştiren, benzeri az bulunan şehirlerimizden biridir. 1837den beri Osmanlı idari taksimatına göre kaza olmasına rağmen, asıl gelişimini Türkiye Cumhuriyeti döneminde sağlamıştır. İl haline getirilmesi de yine Cumhuriyet döneminde olmuştur. Adapazarı ve çevresindeki yerleşim merkezlerinin birleşmesiyle Sakarya adıyla yeni bir vilayet oluşturulması için sürdürülen çalışmalar doğrultusunda, 1 Aralık 1954 tarihinde Sakarya Vilayeti oluşturulmuştur. Sakarya Vilayetinin teşekkülünden sonra günümüze kadar devam eden bir takım idari değişiklikler gerçekleştirilmiştir. 2000 yılında Sakarya ilindeki en önemli idari yapılanma, şüphesiz ki Büyükşehir Belediyesinin teşkil edilmesiyle olmuştur. 2008 yılındaki son değişikliklerle beraber, Büyükşehir Belediyesinin de adı Sakarya Büyük-şehir Belediyesi olarak değiştirilmiş ve Sakaryada, Adapazarı, Erenler, Serdivan ve Arifiye adını taşıyan 4 metropol semt ilçesi oluşturulmuştur. Böylece Sakarya, metropol semt ilçeleri ile birlikte 16 ilçe, 29 belediye örgütlü yerleşme, 433 köy yerleşmesinden oluşan bir il idari ünitesi haline gelmiştir. Çalışmamızda Sakarya ilini oluşturan yerleşim birimlerinden sadece kasaba yerleşmeleri ele alınarak, yerleşmelerin sahip oldukları fonksiyonel özellikler belirlenmeye çalışılacaktır. Çünkü kasaba yerleşmeleri şehirlerin alt basamağını oluşturan yerleşmeler olup fonksiyonları itibariyle şehirler kadar gelişmemiş, fakat köy yerleşmelerine oranla bir hayli gelişmiş yerleşmelerdir. O nedenledir ki, köy ile şehir yerleşmeleri arasında bir geçiş özelliği gösteren kasabaların tanım-lanması ve yerleşme coğrafyası içerisinde hak ettiği yeri alması, yerleşmeleri tiplendirme ve sınıflandırma çalışmalarında geçişleri kolaylaştıracağından, gerek devlet ve gerekse özel sektör tarafından bu alanlara yapılacak ekonomik ve sosyal yatırımların yönlendirilmesinde yardımcı olacaktır. Bu yüzden kasaba yerleşmelerinin ayrı bir başlık altında toplanması ve incelenmesi büyük önem arz etmektedir. Ayrıca çalışmanın amaçlarından bir diğeri de kasabaların fonksiyonel etki sahalarını belirledikten sonra, bu doğrultuda idari yapılanmada mevcut olan aksaklıkları belirleyebilmek ve çözüm önerileri sunmaktır. Araştırma sahamızdaki kasaba yerleşmelerinin dokuz tanesi idari bakımdan ilçe merkezi görevini üstlenmişken (Kocaali, Kaynarca, Geyve, Ferizli, Söğütlü, Sapanca, Pamukova, Taraklı, Karapürçek), dört tanesi (Alifuatpaşa, Kuzuluk, Dokurcun, 6 Limandere) belde statüsünde yerleşmelerdir. Metropol semt ilçeleri içinde kalan yerleşmeler bu çalışmanın kapsamı dışında bırakılmıştır. Çalışmamın kapsamının belirlenmesinde ve diğer bütün aşamalarında çok değerli fikirlerini benimle paylaşan hocalarım Prof. Dr. Hayati Doğanay, Prof. Dr. Ali Özçağlar, Prof. Dr. Saliha Koday ve Yrd. Doç. Dr. Zeki Kodaya ayrı ayrı sonsuz minnet ve şükranlarımı sunuyorum. Araştırmamın her aşamasında fikir alışverişinde bulunduğum ve desteklerini gördüğüm, Prof. Dr. F. Tülay Kızıloğlu, Yrd. Doç. Dr. Cercis İkiel, Yrd. Doç. Dr. Ali Yiğit, Yrd. Doç. Dr. Meryem Hayır ve Yrd. Doç. Dr. Akif Karatepeye teşekkür ediyorum. Ayrıca kitaptaki haritaların hazırlanmasında katkı sağlayan Öğr. Gör. Ayşe Atalaya ve Arş. Gör. Derya Kılıça, diğer bölüm elemanlarına, lisans öğrencilerim Abbas Şahin ve Emrah İşcene teşekkür ediyorum. Kitabın şekil almasında yardımlarını esirgemeyen arkadaşım Aysel Küçük ve bölüm sekreterimiz Tülay Cana teşekkür ediyorum. Tüm saha çalışmalarım sırasında yanımda olan eşim Mehmet Karakuzuluya da minne-timi belirtmek isterim. Saha çalışmaları sırasında ve verilerin elde edilmesinde yardımlarını esirgemeyen tüm beledi-ye başkanlarına ve çalışanlarına da teşekkürü borç bilirim. Yrd. Doç. Dr. Zerrin KARAKUZULU