Romalıların Yükselişi ve Çöküşü

Yazara göre Roma yükselişini önce kralların kişisel değerlerine sonra da imparatorluğun ve cumhuriyetin erdemlerine (disiplin, kanunlara saygı, yurdunu sevme, eşitlik duygusu, senatonun ölçülü davranması ve sözünü geçirmeyi bilmesine) borçludur. Çöküşü de imparatorluğun gelişigüzel bir şekilde büyümesinin, uzak ülkelerde yapılan savaşların, imparatorluğun savunmasında barbarlara güvenilmesinin ve törenlerin bozulmasının bir sonucudur. İlgili okuyucu kitabı okurken Montesquieu'nun içinde bulunduğu dönemin koşullarını göz önünde bulundurmalı, aydınlanma düşüncesinin sahip olduğu genellemeci ve yer yer nükseden indirgemeci yaklaşımları değerlendirmelidir. Diğer bir önemli nokta ise her ne kadar doğrudan bu kitapta muşahede edilen bir fenomen olmasa da Montesquieu'nun Türkler ve doğu toplumlarıyla ilgili değerlendirmelerinde oryantalistik bakışın izlerinin görülmesidir. Ancak saydığımız bu hususlar ne Montesguieu'nun ne de bu eserinin Batı düşünce tarihi içerisindeki önemini azaltmaz. Ancak bu kitabı okuyan okuyucularımız kitapla ilgili kararını bağımsızca verecektir.