Risâle-i Haseneyn

Cenâb-ı Mısrî'nin, Hazret-i Hasan ve Hazret-i Hüseyin efendilerimizin de peygamber olduklarını îlân ettiği bu eser, irfânî derinlik hasretinde olan kimselere bir hazine anahtarı sunmaktadır... Titiz bir çalışmayla yayına hazırlanan elinizdeki eser, orijinal metin ve sadeleştirmesinin yanı sıra konunun anlaşılmasına yardımcı olacak takdim bölümüyle de okuyucuların ufkunu açacaktır. ÖNSÖZ Osmanlı ilişkiler ağında mutasavvıflarla ulemâ ve devlet erkânı arasında on beşinci yüzyılda sarsılmaya başlayan dengeler, on yedinci yüzyıla gelindiğinde daha sert bir boyut kazanmıştır. Çeşitli sâiklerle açıklanabilecek bu duruma, on yedinci yüzyılda Küçük Kadızâde Balıkesirli Mehmed Efendinin başını çektiği Kadızâdeliler hareketini örnek olarak gösterebiliriz. Saray hocalığına kadar yükselen, dolayısı ile siyasî otorite ile yakınlaşan Kadızâdeliler, mutasavvıflar aleyhinde pek çok kararlar aldırmış, tekkeleri basmış, dervişleri dağıtmış, tasavvuf düşünce ve ritüellerini tenkit eden risâleler kaleme almış, vaazlar vermişlerdir. Bunlara mukâbil mutasavvıflar da boş durmamış, gerek yazdıkları risâlelerle gerek tavırlarıyla cevap vermişlerdir. Buradan yola çıkarak on yedinci yüzyılın, mutasavvıflar açısından oldukça zor ama bir o kadar da velûd bir dönem olduğunu söyleyebiliriz. Zira bu dönemde yaşamış mutasavvıflar ve bıraktıkları eserler, tasavvuf kültürünün günümüze intikâlinde çok önemli bir rol oynamıştır. Bu mutasavvıflardan biri de, on yedinci asrın ikinci yarısından itibaren eserleri, sohbetleri ve tavırlarıyla adından sıkça söz ettirmiş ve bugün de adından ve eserlerinden hayranlıkla söz ettirmeye devam eden, fakat bir o kadar da muarızı olan, Ahmediyye-i Halvetiyyenin Mısrî kolunun Pîri, eş-Şeyh Muhammed/Mehmed Niyâzî-i Mısrî hazretleridir. Yaşadığı dönemde özellikle nübüvvet, mehdîlik, kıyâmet, vahdet-i vücûd gibi mevzûlarda şeriat boyutunda anlaşılması hayli güç sözlerinden dolayı büyük tartışmalar yaşanmıştır. Elinizdeki eser, Hazretin, yazıldığı dönemde çok sert tepkiler alan, nübüvvet meselesi hakkındaki bir risâlesinin, Risâle-i Haseneynin, bugüne aktarılması amacıyla hazırlanmıştır. Üç bölümden oluşan eserin birinci bölümü, genel hatlarıyla Hazret-i Pîrin serencâmını anlatmaktadır. Seyahatler, ilim tahsili, hizmetler, sürgünler ve büyük bir aşkla geçen bir hayat öyküsünü birkaç sayfaya sığdırmak elbette mümkün değildir. Bu nedenle söz konusu bölüm, Hazret-i Pîrin hayatı hakkındaki tüm detayları içermemekle beraber, okuyucuya genel bir fikir vermek amacıyla kaleme alınmıştır. Hemen ardından risâle hakkında bazı notlar yer almaktadır. Bu notlarda risâlenin konusuna ve nübüvvet meselesine temas edilip, risâlenin nüshaları hakkında bilgiler verilmiştir. İkinci bölüm, risâlenin günümüz Türkçesi ile sadeleştirmesini içermektedir. Böylelikle Osmanlı Türkçesine ve Arapçaya âşina olmayanlara bir kolaylık sunulmak istenmiştir. Üçüncü bölüm ise, risâlenin orijinal diliyle transkripsiyonunu içermektedir. Ulaşabildiğimiz diğer nüshalarla mukâyese edildiğinde, mânâyı değiştiren bir fark görülmediği sürece, müstensihlerin kelime ve cümlelerde yaptıkları tasarruflara değinilmemiştir. Yine ebced ve cifr hesaplarında nüshalarda görülen farklı rakamlar da belirtilmemiştir. Ek bölümde ise, risâlenin bu çalışma için esas aldığımız Leiden nüshasının fotoğrafları yer almaktadır. Risâle-i Haseneynin, muarızlarının argümanları, nübüvvet meselesinin sünni, şiî ve sûfî kaynaklardaki algılanışı, dönemin fikriyâtına tesiri ve bugünün insanına sunduğu düşünce imkânları îtibâriyle çok daha geniş bir çalışmanın konusu olmayı hakettiğini de ayrıca vurgulamak isteriz. Eserin yayına hazırlanmasında pek çok kişinin desteği olmuştur. Her birine tek tek teşekkür eder, risâlenin günümüz insanının düşünce iklimine katkıda bulunmasını dileriz. İçindekiler Önsöz............................................................................................. i I. Bölüm: Takdim a. Hazret-i Pîr M. Niyâzî-i Mısrî.............................. 3 b. Risâleye dâir bazı notlar...................................... 15 c. Risâlenin nüshaları hakkında............................. 25 II. Bölüm: Risâle-i Haseneyn (Sadeleştirilmiş metin) ....... 31 III. Bölüm: Risâle-i Haseneyn (Orijinal metin) ................... 55 Bibliyografya............................................................................. 79 Ek: Risâle-i Haseneynin Leiden nüshası (fotoğraf)................ 85