Özgürlük Bağlamında İlk Dönem Türk Romanı; 1872 - 1901

Bir durum içinde olan ve öyle bir durum içinde olduğunun farkında olan veya olmayan bir insan düşünelim. O insan, yaşamın akışı içinde kendisine ait olan bir durumla veya dış dünyaya ait herhangi bir gerçeklikle karşılaşsın. O kişinin yaşadığı şey, açık bir karşılaşma deneyimidir ve bu deneyim, beraberinde, çoğu zaman, birisi olumlu diğeri olumsuz, birisi var olan durumu değiştirici, diğeri ise koruyucu en az iki olanakla gelir ve karşısına çıktığı kişiden kendisini değerlendirmesini talep eder. Olanakların karşısında duran ve bir yorum yapmaya çağrılan kişi ise yine farkında olsun ya da olmasın, daima, o olanakları yorumlayıp değerlendirir ve onlar arasında bir seçim yaparak bir sonuç duruma ulaşır. Ulaşılan sonuç, yapılan seçime göre, başlangıçta içinde olunan durumun veya karşılaşılan gerçeğin aşılması da onun olduğu gibi bırakılması da olabilir. Yapılan seçim, bu alternatif olanaklardan hangisinin lehine olursa olsun ortaya çıkan sonuç, tamamen seçimi yapan kişiye bağlıdır ve o kişinin içinde olduğu durumu gösterir. Öyle ki ulaşılan sonuç, içinde olunan veya karşılaşılan gerçeğin aşılması olursa o durum, seçimi yapan kişinin özgürlüğüyle kararlı ve herhangi bir dış unsura bağlı da koşullu da olmadığını gösterir. Aksi gerçekleşirse o sonuç, kişinin içinde bulunduğu durumu da karşılaştığı gerçeği de aşamadığını imler ve dolayısıyla da o kişinin özgürlüğüyle kararsız, bağımlı, koşullu, ceza düşkünü ve açılan olanağı kapatan birisi olduğunu işaret eder.