Osmanlı Döneminde Kuzey Irak (1831-1914)

Bu çalışma, Osmanlı Devleti'nin son döneminde, günümüz Kuzey Irak'ın içinde bulunduğu Musul ve Şehrizor Vilayetlerinin sosyal ve iktisadi yapısını incelemektedir. Araştırma dönemi ise, Osmanlı Devleti'nin Irak'ta son dönemini oluşturan 1831 senesinden itibaren, Birinci Dünya savaşının başladığı 1914 senesine kadar olan dönemi kapsamaktadır. Devletlerin, gündelik resmi yazışmalarında, tarihi yanıltma gibi bir anlayış içinde olamayacakları düşüncesiyle, araştırmanın temel kaynağını, Osmanlı içinde olamayacakları düşüncesiyle, araştırmanın temel kaynağını Osmanlı Devleti'nin arşiv belgelerine dayanarak gerçekleştirmeye çalışılmıştır. 19. yüzyılın başlarından itibaren Batı Avrupa ülkelerinin Osmanlı topraklarında yoğun bir şekilde mallarını satmaları, ham madde temin etmeleri, İran, Hind ve Uzak Doğu ülkeleri ile olan ticari bağlantılarını güvence altına alma istekleri, Osmanlı Devletini siyasi, sosyal ve iktisadi reformları içeren kararlar almasında dış etkenlerin başında gelmiştir. Bunların yanısıra, 1831 senesinde baş gösteren Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa'nın askeri isyanı ve bu isyan neticesinde Osmanlı ordusunun Mehmed Ali Paşa orsusu karşısında yenilgiye uğraması, Osmanlı yöneticilerini, İngilizlerin Osmanlı devlet yapısında gerçekleştirmek istedikleri sosyal ve ekonomik reformları yerine getirmekte önemli bir siyasi etken olduğu tarihçiler tarafından kabul edilmiştir. Yine Avrupa'nın doğu ile olan ticaretinin bu dönemden sonra ağırlıkla Irak topraklarından geçerek gerçekleştiği için, Irak topraklarında aşiretlerin oluşturdukları Emirlikler ve bu Emirlikler ile aşiretler arasında yaşanan çatışma ve çekişmeler yüzünden yaşanan güvensizliğe son verişmesi ve merkezi bir otoritenin oluşturulması gerekli görülmüştür. 1831 senesinden itibaren Irak'ta, merkezi otoriteyi sağlamak ve Emirliklere son vermek amacıyla başlatılan askeri ve siyasi harekat, 1847'de bölgede Tanzimat döneminin başlatılmasıyla son bulmuştur. Bu çalışma, günümüzde Kuzey Irak bölgesinde içinde barındıran Musul ve Şehrizor Vilayetleri'nin 1831-1914 yılları arasında sosyal ve iktisadi yapısına ışık tutmayı amaçlamıştır.