Metafizik

İsmail Hakkı İzmirlinin hayatı eser verme açısından oldukça verimli geçmiştir. Kendisinin birbirinden değerli 65 kadar eseri vardır. Burada hazırlamış olduğumuz eseri ise Muhtasar Felsefe-i Ula, Philosophie Premiere adlı eseridir. Eser 1329/1911 tarihinde, yaklaşık olarak yüz yıl önce, Osmanlı alfabesi ile basılmıştır. İzmirli bu eserde Fransız kaynaklardan yararlanmıştır. Özellikle Boirac, Fouillee ve Fonsegrive İzmirlinin en çok alıntı yaptığı yazarlardır. Metafizik İslam filozoflarının en çok çalıştığı felsefe disiplinidir. İzmirlinin bu eserdeki amacı daha çok batı metafiziğini ülkemizde tanıtmaktır. Nitekim eserin son bölümünün kısaca filozofları tanıtması bunu göstermektedir. İzmirli Yeni İlm-i Kelamı yazarken eski kelamın eski felsefeye karşı çıktığını ve eski felsefenin de geride kaldığını söylemiştir. Bu yüzden yeni kelam yeni felsefeye karşı çıkmalıdır. Kelam yani ilahiyat ya da teoloji aslında felsefî açıdan metafiziğin dallardır. Bu yüzden yeni kelam yeni metafiziğe karşı çıkmalıdır. Yani İzmirli bu eserle Yeni İlm-i Kelam için ön hazırlık yapmıştır diyebiliriz. Bundan dolayı bu eser aslında Yeni İlm-i Kelamın bir parçası, bir ön hazırlığıdır, diyebiliriz. Yeni İlm-i Kelamı okumadan önce bu eser okunmalı ve anlaşılmalıdır. İzmirli, eseri hazırlarken sadece kaynaklardan aktarmakla yetinmemiş, yorumlar ve eleştiriler yapmış, bazı görüşleri beğenmiş, bazı görüşleri beğenmemiş, bazılarının değersiz olduğunu söylemiş, bazılarına da katılmıştır.