Manzum Menâkıb-ı Abdülkâdir-i Geylânî ve Seyyid Kâdirî

İslâmî Türk edebiyatının başlıca biyografik türlerinden olan menâkıbnâmeler; din-tasavvuf, tarih, edebiyat ve halk bilimi açısından önemli veriler sunan eserleri bünyesinde bulundurmaktadır. Bu eserlerden biri de 16. yüzyılda kaleme alınan Menâkıb-ı Abdülkâdir-i Geylânî ve Seyyid Kâdirî adlı menâkıbnâmedir. Türün manzum örneklerinden olan eser, Kâdiriyye tarikatını konu alan bilinen üç manzum menâkıbnâmeden yazılış tarihi bakımından birincisi olarak dikkati çekmektedir. Eserde Kâdiriyye tarikatının kurucusu Abdülkâdir-i Geylânî ile torunlarından Seyyid Kâdirî'nin hayatlarından ve kerametlerinden bahsedilmiştir. Eserde ayrıca, bu iki şahıs arasında yaşayan ve post-nişîn makamına oturan Kâdirî şeyhleri temel özellikleriyle birlikte silsile hâlinde zikredilmiştir. Bu yönüyle menâkıbnâmeye manzum bir silsilenâme özelliği de verilmiştir. Ancak menâkıbnâmenin Seyyid Kâdirî'yi anlatmak maksadıyla kaleme alındığı eserde özellikle belirtilmiş, menâkıbın yazılmasına şeyhin küçük oğlu Seyyid Muhammed Hüseyin'in vesile olduğu dile getirilmiştir. 1528 beyitlik orta hacimli bir mesnevi olan menâkıbnâme iki kısım ve 22 bölüm hâlinde kaleme alınmıştır. Eserin bilinen tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesinde (Serez, Arşiv No: 1799) kayıtlıdır. Menâkıb-ı Abdülkâdir-i Geylânî ve Seyyid Kâdirî, tasavvuf tarihi açısından önemli olduğu kadar döneminin siyasî, sosyal ve kültürel yapısı hakkında da kayda değer bilgiler ihtiva etmektedir. Bu yönüyle eser, geçmişle aramızdaki bağı tekrar ve daha sağlam olarak kurmamıza yardım edebilecek bir yapıt hâlinde karşımıza çıkmaktadır. Eserde, bir Müslüman'ın Hazret-i Muhammed ve varislerinin yolundan ayrılmaması için mürşitleri sevmesi ve övmesi gerektiği savunulmuş; böylece müellifin şeyhine olan kalbî bağlılığı dile getirilirken bizlere de Kâdiriyye tarikatının kurucusu ile bir şeyhinin hayat hikâyeleri ve kerametlerini bir kez daha okuma fırsatı sunulmuştur.