Maktul Şehzadeler

Meded meded bu cihânûn yıkıldı bir yanı Ecel Celâlîleri aldı Mustafâ Han'ı Tulundı mihr-i cemâli, bozuldı dîvânı Vebâle koydılar âl ile Âl-i Osmânı. Taşlıcalı Yahya Bey "Her kimseye evlâdımdan saltanat müyesser ola, kardeşlerini nizâm-ı âlem içün katl etmek münâsibdir. Ekser ulemâ dahi tecviz etmiştir. Ânınla amil olalar". Fatih Sultan Mehmed'in Kanunnamesine koyduğu bu madde ile Osmanlı Devleti'nde daha önce de olagelen şaehzadelerin ortadan kaldırılması meselesi hüküm altına alınmış ve Dördüncü Mehmed zamanına kadar devam etti. Osmanlı tarih yazıcılığında ön yargıların dışına çıkılmadan tartışılamayan kardeş katli meselesi, bazı tarihçiler tarafından gaddarca olduğu dile getirilmişken, bazı kesimlerce de kesinlikle doğru olarak kabul edilmiştir. Daha önce kurulan Türk devletlerinin kardeş kavgaları yüzünden kısa sürede yok olup gitmeleri ve Osmanlı'da yaşanan Fetret Devri'nin sonraki Padişahlara bu uygulamanın zaruri olduğu fikrini vermiştir. Devletin bekası için fertlerin feda edilebileceği düşüncesinin doğru olup olmadığının kararını vermek zor olsa gerektir. Mehmet Zeki Bey ise eserinde, bu meseleyi sade ve anlaşılır bil uslupla tartışmıştır. Eserinde yerli ve yabancı birçok kaynaktan faydalanmıştır. Konuyu irdelerken karşıt görüşlerin fikirlerine de yer vermesi nesnel bir bakış açısına sahip olduğunu göstermektedir.