İttihat ve Terakki'nin Bolşevik Teorisyeni: Parvus Efendi Devrim Taciri

Parvus'un koruyucuları -hatta ortakları- politik iktidar çevrelerinden kimlerdi? Enver Paşa mı, Talat Paşa mı, daha sonra maliye bakanı olan Cavit Bey mi? Bunu kimse bilmiyor, zaten bu bilginin herhangi bir önemi de yok. Önemli olan Parvus'un iktidarın güçlü isimleriyle kurduğu yakın ilişkilerden yararlanmış olmasıydı. Bir devletin koruması altında bulunma ayrıcalığının tadını almış, nüfuz ve güç sahibi olunca, hedeflerin daha kolay gerçekleştirildiğini görmüştü. Doğru: O, sadece yarı resmi bir danışmandı, başrol oyuncularına sufle vermekten başka bir işlevi yoktu, ama eski durumuyla karşılaştırıldığında her şey çok farklıydı. Eskiden, bir ajitatör, bir muhalif, herkesi ürküten bir devlet düşmanıyken, artık iktidar sahiplerine telkinlerde bulunan bir danışman, gücün kokusunu alan bir pragmatist ve oportünist olmuştu. Parvus'un mevcut durum ve kendi konumundan çıkardığı sonuç son derece açıktır: Güç ve nüfuz sahibiysen sadece para kazanmakla kalmaz, başka alanlarda da etkin bir rol oynarsın. Acaba, mevcut toplumsal düzeni değiştirmek için kullanmak amacıyla bu gücün hareket ettirici koluna kadar ulaşabilecek miydi? Güç sahibi olmak, muhalefet etmek ve ajitasyon yapmaktan daha yararlıydı. O zamana kadar iktidarla ilgili teoriler kuran Parvus, aniden bir politikacıya, bir pratisyene dönüşmüştü. Amacı aynıydı, sadece metotlar ve araçlar değişmişti.