İsviçre Medeni Kanunu'ndaki Son Gelişmeler

Yaklaşık dört yılı aşkın süren çalışmamın ürünü olan bu eseri, saygıdeğer Türk hukukçuların kullanımına sunmanın mutluluğunu yaşamaktayım. Kitabın konusu, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 22.11.2001 tarihinde kabulünden sonra İsviçre Medeni Kanunu'nda yapılan değişiklikler ve bu değişikliklerin 4721 sayılı TMK bakımından değerlendirilmesidir. İMK'nın değişikliğe uğrayan hükümleri, TMK'nın ilgili maddeleri ile karşılaştırılmış, bunlardan hukukumuz açısından da benimsenmesini uygun gördüklerimiz öneri haline getirilmiştir. Bir kısım değişiklik ise iki ülkenin yönetim biçimi ve sosyal yapı farkları açısından kabul edilebilir nitelikte görülmediği için örnek teşkil edecek düzenlemeler olarak nitelendirilmemiştir. Bu bağlamda, İsviçre Devlet sisteminde geçerli Kanton – Federal yönetim esasına dayalı kural koyma şeklindeki ikili düzenlemeler konusunda görüş bildirmekten kaçınılmıştır. Yine özellikle aynı cinsiyete sahip olan kimselerin, evlilik hükümlerine kısmen tabi olmak üzere kurdukları “tescilli” veya “fiil yaşam ortaklığı” hakkında lege ferenda öneriler geliştirilmemiştir. Diğer taraftan bu incelemeler yapılırken kendi içinde tutarlı bir sisteme sahip olan TMK'da radikal değişikliklerden de uzak durulmuştur. Ergin kişiler açısında vesayetin (Vormundschaft) yerini büyük ölçüde alan kayyımlık (Beistandschaft) bir seçenek olarak görülmemiştir. Çalışmada çocukların ve yetişkinlerin şahsının, malvarlığının korunması ve temsili için pek çok konuda yetkili kılınan Çocukları Koruma Kurumu (Kinderschutzbehörde) ve Yetişkinleri Koruma Kurumu (Erwachstenenschutzbehörde) gibi kısmen yargı yetkisi ile donatılmış bir idari yapılaşmaya bu ölçüde geniş yetkiler verilmesi sakıncalı bulunduğu için benimsenmemiştir. 28 Mayıs 1904 tarihinde kabul edilip 10.12.1907 tarihinde yürürlüğe giren İsviçre Medeni Kanunu (Schweizerisches Zivilgesetzbuch – ZGB) aradan geçen uzun bir süre içinde çok sayıda maddeyi konu edinmek üzere farklı tarihlerde değişikliğe uğramıştır. İncelediğimiz değişiklikler, 4721 sayılı TMK'nın kabulünden sonra olmak üzere 4.12.2002 ile 15.12.2017 tarihleri arasında yapılan değişikliklerdir. Sayı itibariyle bakıldığında başlangıç hükümlerinden Art 10 yürürlükten kaldırılarak bir madde, Kişiler Hukuk alanında 58, Aile Hukukunda 241, Miras Hukukunda 17 ve Eşya Hukukunda 146 madde olmak üzere toplam 462 maddede değişiklik yapılmıştır. Değişiklikler ya tamamen ya da kısmen yürürlükten kaldırma veya farklı şekilde ifade benimseme veya yeni bir esasa bağlama, hatta tamamen yeni bir sistem edilme şeklinde çoğu radikal değişiklikler türündendir. Örnek vermen gerekirse, İMK mm. 866 – 874 ile düzenlenen “irat senedi” türündeki taşınmaz rehni, kanun metninden tamamen çıkarılmıştır. Bazı değişiklikler ise bir başka değişikliğe bağlantılı olarak, tüm maddelerden bazı kuralların ayıklanması suretiyle yapılmıştır. Ehliyet hükümlerine yapılan değişiklikle, eski metinde (Art. 14) reşid (mündig) olarak yer alan erginlik (Volljährig), değişiklikten sonra içinde geçtiği tüm meddeler de bu ifade ile yerine almıştır. Aynı şekilde kişilerin korunması ve temsili hükümlerinden çıkarılan vesayet müessesesinin yerini kayyımlık almıştır. Bir diğer grup değişiklik ise mahkemelerin “yer itibariyle yetki” kuralları bakımından yapılmıştır. Mahkemelerin yetkilerini belirleyen hükümler 19.12.2008 tarihli Medeni Yargılama Kanunu (ZPO) ile düzenlendiğinden İMK'da yer alan tüm yetkiye ilişkin madde veya paragraflar kanundan çıkarılmıştır. Kitabın hazırlanmasında İsviçre Medeni Kanunu (ZGB)'nun Almanca metni esas alınmıştır. Bu arada herhangi bir hataya düşmemek üzere, değişik dillere çevrilen metnin İngilizce versiyonuna da zaman zaman bakılmıştır. Amacım her zaman, kanunun Türk hukuk diline uygun düşecek şekilde ifade edilmesi olmuştur. Dilimizde tam karşılığı bulunmayan kavram ve sözcükler için akılda kalabilecek ve yerleşik kelimeler tercih edilmiş ve bu husus okurlarımla paylaşılmak üzere dipnotlarda ifade edilmiştir. Bu değişiklikler yapıldıktan sonra İsviçre'de basılan kitap, şerh ve diğer yazılı kaynaklara da ulaşılmaya çalışılmış ve kanunun kendi ülkesinde doğurduğu etki-tepki ve yorumlar dikkate alınmaya gayret gösterilmiştir. Türk hukuk öğretisi ve uygulamasında henüz bütünüyle ilgi çekmeyen bu değişiklikler konusunda yapılan az sayıda değerlendirmeler de gözden kaçırılmamaya çalışılmıştır. Bu açıklamalardan çıkarılacak sonuca göre tamamı 977 maddeden oluşan İMK'nın yarısına yakın hükmünde (462 maddede) gerçekleştirilen bu değişiklikleri, idealist bir yaklaşımla görmemezlikten gelemezdim. Kaleme aldığım bu eserde en büyük dileğim, çıktığım yolda okurlarımla ve benden sonraki nesillerle buluşmaktır. İlgilenen kıymetli araştırmacı, akademisyen, uygulamacı ve öğrencilerimize yardımcı olabilirsem ne mutlu bana. Çıktığım bu yolun kolay olmadığını biliyorum ve bilinmesini istiyorum. Herhangi bir öneri sunulacak olursa dikkate almaya hazırım. Bundan sonra yapılacak değişiklikleri de izleyip, kitabın sonraki basımlarında yansıtmayı hedefliyorum. Başlangıç teşkil eden bu çalışmanın genç akademisyenler için de bir çıkış noktası olarak algılanmasını diliyorum. Onların da bu konuyu geliştirmek üzere işbirliği içinde olması “hukuk” adına bir kazanç olacaktır. Bu vesile ile yardımlarından dolayı akademik yaşamımın har aşamasında imzası bulunan ve bana kütüphanesini açan başta muhterem hocam Prof. Dr. Fikret EREN olmak üzere Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni-Borçlar Hukuku Anabilim dalı öğretim elemanlarından Araştırma Görevlisi Sarp GÜMÜŞ ile Araştırma Görevlisi Bengisu ÖNDER SÜYEN'e, Savaş Yayınevi sahibi Barış GEZERKAYA ile kitabın basımında gösterdikleri titizlik için Ümmühan EROĞLU, Gülşah BÜLBÜL ve arkadaşlarına teşekkür ederim. Kudret GÜVEN