İslamlaşma Sürecinde Türklerin İslam Tasavvuru

Kadîm inançların değişerek devam ettiği bir coğrafyada hayat bulan Türklerin İslâm tasavvuru şifâhî, kitâbî ve mistik cephelere sahiptir. Türklerin dünya görüşünü geçmiş ve geleceğiyle ele alan kitâbî metinler idealleri; eskinin mevsiminde yeni bir iklim yaratan şifâhî ve mistik karak-terli metinler ise bu ideallerin pratiğe nasıl aktarıldığını gösterir. Bir başka ifadeyle Türklerin İslâm'ı algılamalarında bir çekiliş, kavramalarında ise bir atılış vardır. Türklerin İslâmlaşması hangi merhaleye varırsa varsın, geçiş devrinin bize mahsus hususiyetle-rini hiçbir şey ileriye ve geriye doğru gidip gelen ve meseleyi esaslı sûrette idrak etmemizi sağlayan bu eserler kadar iyi izah edemez. Bizim asıl Müslümanlığımızın ledünnî dünyası belki de içine girdiği bu terkiplerdedir. Asırlara yayılan İslâmlaşma hadisesi, tarihi realiteleri içinde esas ve büyük çizgileri itibariyle elinizdeki eser boyunca tetkike tabi tutulmuştur.