İslâm Kelâmında Yahudilik Eleştirisi

İslâm'ın ilk dönemlerine kadar giden Müslüman-Yahudi ilişkileri, İslâm fetihlerinin Şam, Bağdat ve Mısır gibi Yahudilerin yoğun yaşadığı merkezlere ulaşmasıyla önemli ölçüde artış göstermiştir. Yahudiler, bu dönemde Müslümanların inşâ ettiği medeniyet merkezlerinde ekonomik ve sosyal bakımdan önemli gelişmeler kaydetmiştir. Ayrıca Yahudiler İslâmî yönetimler altında önemli din bilginleri yetiştirerek ve klasik eserler üreterek teolojik olarak tarihin en parlak devirlerinden birini yaşamıştır. İslâm medeniyetinin ilim merkezlerindeki dinî ve fikrî hürriyet, Müslüman-Yahudi teolojik tartışmalarına zemin hazırlamıştır. Müslümanlarla Yahudiler arasındaki teolojik tartışma konuları Tevrat'ın tahrifi, Hz. Peygamber'in nübüvveti ve Tevrat'ta müjdelenmesi, nesih ve antropomorfik Tanrı tasavvurudur. Müslümanların Yahudilere yönelik eleştirilerinin kaynağını Kur'an-ı Kerim ve Hz. Peygamber'in sünneti oluşturmaktadır. İslâm inançlarını temellendirme, savunma ve karşıt eleştirilere cevap verme görevini üstlenen Kelâm ilmi, Yahudilerle olan teolojik tartışmalarda başat bir rol oynamıştır. Bu çalışmada, Müslüman-Yahudi teolojik tartışmalarının tarihî süreci ele alınmış, ardından kelâm kaynaklarından hareketle Yahudilere yöneltilen nesih ve antropomorfizm eleştirileri incelenmiştir. Yahudilere karşı Hz. Peygamber'in nübüvvetini temellendirmede İslâm kelâmının temel yaklaşımlardan biri olan neshin imkânı meselesi değerlendirilmiştir. Ayrıca Tanah'ta yer alan beşerî ve cismânî Tanrı tasavvuru incelenmiş, İslâm kelâmında te'vil yöntemi ekseninde Yahudiliğin ulûhiyyet anlayışına yönelik eleştiriler ele alınmıştır. Bu çalışmada karşılıklı teolojik tartışmaların yanı sıra, yöntem ve konu bakımından karşılıklı etkileşme de araştırılmıştır. Neticede nesih ve antropomorfizm bağlamında İslâm kelâmında Yahudilik eleştirilerinin Orta Çağ Yahudi teolojisi üzerinde önemli etkilerinin olduğu tespit edilmiştir.