İş Hukukunda Sözleşmesel Kayıtlar

İş hukuku, sözleşme taraflarını eşit kabul eden borçlar hukukundan farklı olarak sözleşmenin bir tarafını, diğer tarafa oranla daha güçsüz durumda olması nedeniyle özel olarak korumayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda iş hukuku, kimi zaman tarafların sözleşme özgürlüğünü sınırlamakta, kimi zaman sözleşmenin güçlü tarafı olan işverene, işçiyi koruma yükümlülüğü getirmektedir. İş hukuku mevzuatında da bu eğilime paralel olarak diğer özel hukuk dallarına oranla daha fazla mutlak emredici ve nispi emredici kurallara yer verilmektedir. Dolayısıyla iş sözleşmesi taraflarının sözleşmeler ile düzenleyebilecekleri konuların kapsamı daralmaktadır. İşverenler, işgücü ihtiyacını esnek bir şekilde yönetebilmeyi, değişen koşullar karşısında iş sözleşmelerini de değiştirmeyi istemektedirler. Bu noktada işçi ve işverenin menfaatleri çatışmaktadır. İş sözleşmesinde esaslı unsurların tek taraflı olarak değiştirilmesi mümkün olmamakla birlikte değişiklik hakkının saklı tutulmasına yönelik kayıtların sözleşmelere konulması yaygın bir uygulama haline gelmiştir. Bu sayede işveren, işgücünü esnek bir şekilde düzenleyebilme olanağını elinde tutmaktadır. Bu kayıtlar nedeniyle işçi, özel hayatını da yakından ilgilendiren işyeri değişikliği ya da iş sözleşmesinin esaslı unsurlarından olan ücretlerde değişiklik gibi hükümlerin işverence tek taraflı olarak değiştirilmesi riskiyle karşı karşıya kalmaktadır. Bu yönde kayıtların hukuki geçerliliği ve işçi açısından bağlayıcılığı iş hukuku öğretisinde tartışmalı konular arasında yer almaktadır. İşçi lehine düzenleme getiren hükümler ya da kanun maddelerini tekrar eden sözleşme hükümlerinden farklı olarak sözleşmesel kayıt terimi, çoğunlukla işçinin haklarında kısıtlamaya ya da yükümlülüklerinde artışa neden olabilecek düzenlemeleri ifade etmektedir. İşveren açısından da bazı hakların kullanımında yasal düzenlemelerin ötesinde sınırlama getiren hükümler de sözleşmesel kayıt terimi kapsamında değerlendirilirler. Örneğin iş sözleşmesini fesih hakkını sınırlandırılan düzenlemeler bu niteliktedir.