İmtihan Pedegojisi ve Ölçme Değerlendirme Teknikleri

Ölçme-değerlendirme teknikleri ve imtihanlar eğitim ve öğretimin temel konuları arasında yer alır. Eğitimin verimli olması, eğitimde kalitenin ve seviyenin yükseltilmesi, büyük çapta imtihanların ıslahına, ölçme ve değerlendirme tekniklerinin geliştirilmesine ve kullanışlı bir konuma getirilmesine bağlıdır. Ülkemizde, İlköğretim okullarından Üniversiteye kadar bütün eğitim basamaklarında imtihan sorunu maalesef karmaşık durumdadır ve çözüm beklemektedir. Eğitimcilerimizden bir kısmının ölçme ve değerlendirme teknikleri ve imtihanlar ile ilgili uygulamaları çağdaş eğitim anlayışına uymamaktadır. Ve halen, klâsik imtihanların bazı yönlerden sakıncalı tatbikatı sürüp gitmektedir. İmtihan sorununu, eğitim sistemindeki kalitatif (keyfiyet) sorunlar arasında mütalaa etmek ve bu sorunu süratle çözümlemek zorunlu bir ihtiyaç haline gelmiştir. İmtihanları, formalite gereği sıradan bir meşgale gibi kabullenmek yanılgısından bir an önce kurtulmalıyız. Öğrencilerin bir yıllık öğrenim birikimini bugün hâla üç-beş soru ile ölçüp değerlendirme yanılgıdır. Çok sorulu imtihan şekillerini iyi öğrenmiş, test tekniklerini gereği gibi uygulayabilen eğitimcilerimiz çok değildir. Öğretmen yetiştiren kurumlarda test teknikleri, ölçme ve değerlendirme müfredatı yeterince öğretilmediği ve bu alandaki uygulamalar da yetersiz kaldığı için, öğretmenlerin bir kısmı, ölçme-değerlendirme işlemini sübjektif ve arbitraire (indî, keyfî, gelişi güzel) olarak ele almakta, klâsik, sert ve katı nitelikteki bu uygulama, eğitimde ve öğrencilerin geleceğinde bunalım, tedirginlik ve şikâyet konusu olmaktadır-. Çağdaş okulda imtihanlar, ölçme ve değerlendirme işlemleri, eğitim ve öğretimin bünyesi içinde mütalaa edilmekte ve ilmî bir nitelik arz etmektedir. Şu anlamda ki, imtihanlar, öğretimin bitim çizgisi veya eleme-ayıklama evresi değil; öğretimle bütünleşen yapıcı bir süreçtir. Ve aynı zamanda, öğretmenle öğrenci arasında pedagojik bir diyalog oluşturan, karşılıklı güven sağlayan bir araçtır. Bu açıdan imtihanlara, eğitimi disipline eden bir fonksiyon da izafe edilebilir. İmtihanlar, fonksiyonel nitelikleri ile, eğitimin travay (iş), randıman (verim) ve initiation (başlatma) ilkeleri arasında yer alır. İmtihan günlerinde, özellikle imtihan kapısında ve imtihan salonundaki havanın ağırlığından etkilenmeyen, psikolojik durumu az veya çok sarsılmayan hiç bir öğrenci yoktur. Bu itibarla, bütün eğitimcileri imtihanların sitatik ve rijid (sert-katı) atmosferini sürdürme alışkanlığından kurtarmak için, gerekli önlemleri almaya, müşterek ilkeler ve yöntemler çevresinde birleşmeğe çağırıyoruz. Bu çağırımız, imtihanların ıslahı, test tekniklerinin, ölçme ve değerlendirme yöntemlerinin öğrenilmesi ve uygulanması oranında gerçekleşecektir. Buraya kadar özetlediğimiz mülâhazaların ışığında, bu mütevazi kitabı yazmağa cesaret ettik. Amacımız, eğitimci arkadaşlarımıza, tüm öğretmenlere ve eğitim görevine hazırlanan öğrencilerimize bu konuda bir mesaj vermek ve modern hedefi hatırlatmaktır. Kusursuz ve mükemmel bir eser hazırladığımızı iddia edemeyiz. Elbette, noksanlarımız bulunabilir. Ancak, imtihan felsefesi, imtihan psikolojisi, imtihanların ıslah çareleri, test teknikleri, ölçme değerlendirme yöntemleri alanında gücümüzün yettiğince çalışma yaptığımızı ve bu çalışmaların sonuçlarını gereğince ve yeterince özetlediğimizi belirtmek isteriz. Dört bölüm halinde sunduğumuz bu kitabın giriş bölümünde ölç ve değerlendirme kavramları, tanımları, çeşitleri, kullanıldığı alanlar ve ölçme değerlendirme arasındaki ilişkiler ele alınmıştır. Birinci bölümde imtihan psikolojisi ve imtihan pedagojisi üzerinde durulmuş; imtihanlar ve insan hayatı, imtihanların önemi ve etkisi, geriye ve ileriye uzanan yoğun hazırlık çabaları, imtihan barajları, imtihan bunalımı, imtihan çevresinin fizikî, sosyal ve psikolojik durumu, imtihanların teorik ve somut yönleri, tanımı ve özellikleri özetlenmiştir. İkinci bölümde imtihan çeşitleri sözlü, yazılı ve test tipi imtihanlar ele alınmış, bunların birbirine göre üstün yönleri, sakıncaları ve bu sakıncaları giderme yolları ve geliştirilmeleri üzerinde durulmuş ve imtihanların nota çevrilmesi açıklanmıştır. Üçüncü bölümde, önemli kavramlar, tanımlar, terimler ve teknikler açıklanmış; eğitim istatistiklerine değinilmiş, puanların haklılık dereceleri, test sorularının hazırlanmasında öncelikler, soru kaynakları, değerlendirmede farklılaşma, öğrenciye uyum, pedagojik tertip ve yaklaşım, gruplama, bir disiplin olarak değerlendirmenin bölümleri, testin evreleri, klâsik imtihan tarzının noksanları, gaye-hedef, standart-norm kavramları, merkezî eğilim ve dağılım ölçüleri özet paragraflar halinde sunulmuş, ölçme ve değerlendirmenin matematikle ilgili yönleri ve teknikleri formüle edilmiş, test uygulamalarının grafiklerle özetlenip gösterilmesine örnekler verilmiştir. Amacımız, öğrenim veriminin tesbitinin, bilgi biriki ile muhakemenin ölçülmesinin, test tekniklerinin kullanılmasının, ölçme ve değerlendirmenin ilmî ve objektif yöntemleri ile yapılmasını sağlamaktır. Bu konuda son yıllarda, bir çok neşriyat yapılmıştır. Sadrettin Celal Antel, Hüseyin Hüsnü Cırıtlı, Vedide Baha Pars, Hasan Tan gibi saygın eğitimcilerimiz de, tercüme ve telif eserleriyle bu konuya ışık tutmuşlar, öncülük etmişlerdir. Sonuç olarak, imtihanlar, test teknikleri, ölçme-değerlendirme yöntemleri üzerinde yerli ve yabancı neşriyattan edindiğimiz bilgilerle, uzun yıllar süren meslekî tecrübelerimizi ve uygulamalarımızı terkip ve telif ederek, bu eseri hazırladık. Belli bir öğrenim süresi içinde ve en çok bir dönemde işlenebilecek müfredatı içeren bu kitabımızın, meslektaşlarımızın eleştirileri, uyarıları ve tavsiyeleriyle daha gelişeceğine inanmaktayız.