Hekimin Savunmacı Tıbbi Müdahaleden Doğan Cezai Sorumluluğu;Taksirle Yaralama Suçu Çerçevesinde

Hekimin hukuki veya cezai sorumluluk altına girebileceği endişesi sebebiyle belli bir tıbbi müdahaleye girişmekten imtina etmesi veya gerekli olmayan bir müdahale icra etmesi, savunmacı tıbbi davranış olarak nitelendirilmektedir. Hekimlerin meslekî faaliyetlerini bu şekilde sürdürdüğü durumların defansif tıp, çekinik tıp veya savunmacı tıp gibi isimler altında incelenebildiği de müşahede edilmektedir. Bu bağlamda tıbben gereksiz olmasına rağmen icra edilmiş tıbbi müdahaleler hekimin güvence davranışı olarak kabul edilmekte; hekimin riskli olduğunu telakki ettiği tıbbi müdahalelere girişmemesi ise kaçınma davranışı olarak isimlendirilmektedir. Eldeki çalışmada, hekimin kendisine yönelen bu gibi tehditlerden kaçınma amacını önceliği haline getirmesi sebebi ile tıbbi gerekliliklere aykırı müdahaleler icra etmesi veya belli bir müdahaleye girişmeyi ihmal etmesi hususları, ceza hukukunun bakış açısından incelenmiştir. Üç bölümden oluşan kitabın ilk bölümünde, tıbbi müdahale kavramı ceza hukuku bakımından tanımlanmış ve kavramın hukuk düzenindeki yeri tarif edilmiştir. İkinci bölümde ise savunmacı tıp mefhumunun tarihi gelişimi karşılaştırmalı bir üslup benimsenerek açıklanmış ve kavramın ceza hukuku bakımından önem arz eden yönleri tahlil edilmiştir. Çalışmanın son bölümünde, Türk Ceza Kanunu'nun 89'uncu maddesinde düzenlenen taksirle yaralama suçu, hekimin savunmacı davranışları bağlamında ele alınmıştır. Mevzubahis suç incelemesi kapsamında Türk ve yabancı ulusal yargı mercileri kadar uluslararası yargı organlarından sâdır kararlar da dikkate alınmış ve ceza hukukuna ulusalüstü insan hakları hukukunun penceresinden bakılmıştır. İÇİNDEKİLER KİTAP HAKKINDA III ÖNSÖZ VII KISALTMALAR LİSTESİ IX GİRİŞ 1 BİRİNCİ BÖLÜM CEZA HUKUKU ÇERÇEVESİNDE TIBBİ MÜDAHALELER I. TIBBİ MÜDAHALENİN KAVRAMSALLAŞTIRILMASI 7 A. Terminoloji 7 B. Tıbbi Müdahalenin Tanımlanması 10 1. Mevzuat ve Öğretideki Tanımlar 11 2. Görüşlerin Değerlendirilmesi 14 a. Tıp Mesleği 18 b. Geleneksel Tıp 21 C. Tıbbi Müdahalelerin Sınıflandırılması 23 II. TIBBİ MÜDAHALENİN BAŞARISIZ OLDUĞU BAZI HALLER 28 A. Hatalı Tıbbi Müdahale ve İlgili Kavramlar 29 B. Komplikasyon 35 III. TIBBİ MÜDAHALENİN HUKUK DÜZENİNDEKİ GÖRÜNÜMÜ 40 A. Tıbbi Müdahalenin Hukuki Sonuçları 41 1. Bazı Şartlar Altında Tipikliğin Oluşmadığı Yönündeki Görüşler 41 a. Sonuç Kıstası 42 b. Amaç Kıstası 43 c. İcra Ediliş Biçimi Kıstası 43 d. Değerlendirmemiz 44 2. Kural Olarak Tipikliğin Oluştuğu Yönündeki Görüşler 45 B. Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygunluğunu Açıklayan Görüşler 47 1. 765 sayılı Türk Ceza Kanunu Dönemi 47 2. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu Dönemi 49 a. Hakkın Kullanılması 49 b. İlgilinin Rızası 50 c. Değerlendirmemiz 52 İKİNCİ BÖLÜM SAVUNMACI TIP VE HEKİMİN SAVUNMACI DAVRANIŞLARI I. SAVUNMACI TIP KAVRAMININ TAKDİMİ 57 A. Genel Olarak 57 B. Kavramın Tarihi Gelişimi ve Tanıma Ulaşma Çabaları 62 1. Etki: Hekimler Aleyhinde Açılan Davalar 62 2. Tepki: Hekimlerin Savunmacı Davranışları 65 a. Tanım Önerileri 67 b. Ceza Hukuku Bağlamında Bir Analiz 69 II. HEKİMİN SAVUNMACI DAVRANIŞLARININ SINIFLANDIRILMASI 75 A. Savunmacı Güvence Davranışları 76 B. Savunmacı Kaçınma Davranışları 80 C. İcrai ve İhmali Hareket Ayrımı Işığında Savunmacı Davranışlar 82 1. Normatif Teoriler 84 2. Gerçeklik Teorileri 86 3. Değerlendirmemiz 88 III. NETİCE VE TIBBİ GEREKLİLİKLER BAĞLAMINDA BİR DEĞERLENDİRME 90 A. Netice: Yaralanma 91 B. Tıbbi Kurallar ve Standartlar 95 IV. SAVUNMACI HEKİM DAVRANIŞLARI VE CEZA HUKUKUNORMLARI 97 A. Hatalı Tıbbi Müdahale ve Türk Ceza Kanunu 104 B. ABD Sisteminde Hekimin Cezai Sorumluluğu 108 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TAKSİRLE YARALAMA SUÇUNUN SAVUNMACI HEKİM DAVRANIŞLARI AÇISINDAN İNCELENMESİ I. KORUNAN HUKUKİ DEĞER 115 II. SUÇ UNSURLARI 117 A. Maddi Unsurlar… 118 1. Fail 118 2. Mağdur ve Konu 120 3. Fiil 124 4. Netice 127 5. Nedensellik Bağı 130 6. Objektif İsnadiyet 134 B. Manevi Unsur 140 1. Taksir 140 2. Bilinçli Taksir ve Olası Kast Ayrımına Dair 148 C. Hukuka Aykırılık Unsuru 151 1. Yetkilendirilme ve Tıbbi Gereklilikler 152 2. Aydınlatılmış Onam 154 a. Aydınlatmaya İlişkin Şartlar 156 i. Seçilen Müdahalenin Özellikleri ve Hekim 158 ii. Seçilen Müdahalenin Riskleri ve Faydaları 160 iii. Alternatif Müdahaleler 162 b. Rıza Açıklamasına İlişkin Şartlar 163 i. Açıklama Bakımından 163 ii. Konu Bakımından 166 D. Nitelikli Unsurlar 167 III. KUSUR 168 IV. SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ 172 SONUÇ 177 KAYNAKÇA 185