Fetvâları ile Şeyhülislâm Ebüssu'ûd Efendi

Bilindiği gibi Ebüssu'ûd Efendi'nin Tefsirinden sonra en önemli eseri hiç şüphesiz onun fetvâlarıdır. O, hicrî hesapla otuz yıl kesintisiz devam eden şeyhülislâmlığı zamanında binlerce fetva vermiştir. Onun bu fetvaları toplanmış, bablara, fasıllara ayrılarak kitaplar halinde düzenlenmiş ve bu kitaplar "beyne'l-ulema (âlimler arasında)" elden ele dolaşmıştır. Öyle ki onun fetvâları ölümünden onlarca yıl sonra bile canlılığını korumuş ve uygulama alanı bulmuştur. H. Necati Demirtaş bu çalışmasında Ebüssu'ûd Efendi'yi bizzat kendi fetvaları ile tanıtmayı amaç edinmiş, bunun için de diğer kaynaklar yanında onun imzasını taşıyan fetvâları muhtevi mecmuaları sürekli göz önünde tutmayı ihmâl edilmemesi gereken bir görev bilmiştir. Süleymaniye Kütüphânesi'nde bulunan "Câmiü'l-Fetâvâ" ve "Nûru'l-Fetâvâ" adlı iki mecmuada üstâdın pek çok fetvâsı ile Fatih ve Bayezit Genel Kütüphanelerinde sırf onun imzasını taşıyan fetvaları muhtevî "Fetâvâ-yı Ebüssu'ûd" adlı yazmaları gözden geçirmiş ve bunlardan çok faydalanmıştır. Fetvâları İle Şeyhülislâm Ebüssu'ûd Efendi eseri iki kısma ayrılmıştır. Birinci kısmın ilk bölümünde Osmanlı Devlet İdaresi, ilmiye sınıfı, medreseler, müderrisler, yargı sistemi ve şeyhülislâmlık genel olarak anlatılmakta ikinci bölümde Ebüssu'ûd Efendi'nin çağdaşı âlimler tanıtılmaktadır. Şartların gelişmesiyle Ebüssu'ûd Efendi'nin meydana çıkışı da üçüncü bölümde hikâye edilmektedir. Kitabın ikinci kısımda ise Ebüssu'ûd Efendi'nin önemli fetvaları; İslâm fıkhında hakiki şahıs, vakıflar, iman ve ibadet, nikâhlanma, boşanma (Talâk), mahkeme ve ceza usulleri, cihad hukuku ve benzeri on iki farklı başlık altında toplanmış ve tafsilatlı olarak izah edilmiştir. Kendisi de uzun süren hakimlik görevi yapmış ve 12 Ciltlik Ebussuud Tefsirinin yayıma hazırlanmasına katkılarda bulunmuş ve redaksiyonunu yapmış H. Necati Demirtaş'ın bu titiz çalışmasının da Şeyhülislâm Yahya Efendi'nin Divânı Şerhi'nde ve diğer eserlerinde olduğu gibi son derece ilgiyle takip edileceği ve üzerinde konuşulacağı kanaatindeyiz.