Divan-ı Türki Basit'in Gramer ve Lügatçesi

Mecmau'n Nezâir adlı eseriyle şöhret bulan Edirneli Nazmî'nin edebiyat tarihimiz açısından en çok dikkat çeken yönü, 45 bin beyti aşan oylumuyla en geniş Türkçe divan olarak kabul edilen Divan'ında “Türkî-i Basit” başlığı altında serpiştirilmiş manzumelerden kaynaklanmaktadır. İlk defa 1919'da Fuad Köprülü tarafından dikkat çekilen eserin bir bölümü yine Köprülü tarafından 1928'de yayımlanmıştır. Atsız, 1930 yılında, söz konusu çalışmanın gramer ve sözlüğünü lisans bitirme tezi olarak çalışmış, 1934'te de Orhun dergisinde yarım kalan bir makalesinde Nazmî'nin dil ve kültürümüz açısından önemine değinmiştir. İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsünde 82 numarayla kayıtlı Divan-ı Türkî-i Basit'in Gramer ve Lûgatçesi, bir dil çalışması olarak önemli olduğu gibi, Atsız'ın edebî verimlerinde kullanacağı kelimelerle ilgili en erken temas ve değerlendirmelerini de içermesi açısından önemlidir. Hazırlanışından 92 yıl sonra gün yüzüne çıkan bu çalışma, hem Türkoloji tarihimiz hem Türkçülük tarihimiz nezdinde değerli bir hatıra olarak Atsız külliyatına katılmıştır.