Denizli (1839-1908); Bir Osmanlı Anadolu Kentinde Tanzimat Reformları ve Kentsel Dönüşüm

Belirli bir kentsel yerleşimi diğerlerinden ayıran asıl unsur o kentin kişi üzerinde bıraktığı imgelerdir. Kentsel imgelerin gelişmesi ve bu imgelere göre o yerleşimin tanımlanması ancak zaman içinde gerçekleşir. Bu sürekliliğin önemine rağmen, kentlerin tarihsel gelişimindeki kırılma noktaları bazen çok belirgin olmakta, kent kimliğinin yeniden şekillenmesine yol açmaktadır. Dolayısıyla bu kırılmaların saptanması kent kimliğinin olgusal gelişiminin tanımlanmasında ve zaman içinde izlenmesinde son derece önemlidir. Tanzimat Fermanı ile başlayan, 19. yüzyılın ikinci yarısı boyunca devam eden idari reformlar küçük-büyük pek çok Osmanlı kentinde kalıcı etkiler bırakmıştır. Batı Anadoluda ticari etkinliği ile tanınan Denizli, bu kentlerden birisidir. 1839 yılından itibaren merkezi otorite tarafından yapılan düzenlemeler, Denizli kentinin idari, siyasi ve ekonomik işlevlerini güçlendirerek, art bölgesi ile sürdürdüğü ilişkilerin niteliğini değiştirmiştir. 1883 yılında Denizlinin geniş bir coğrafyanın idari merkezi haline gelmesi kentin tarihsel gelişiminde önemli bir aşamadır. Böylece hem kentin etkinliği hem de kent eşrafının siyasi ve ekonomik nüfuzu daha önce hiç olmadığı kadar geniş bir bölgeye yayılmıştır. Keza Tanzimat döneminde meydana gelen gelişmeler, kentin mekânsal kurgusuna da yansımış, yeni değişkenler ve etkenlerin belirlediği dönüşüm kentsel dokuda somut kanıtlarla izlenir hale gelmiştir.