Bütün Oyunları 11; Kafkas Tebeşir Dairesi - Sofokles'in Antigone'si

Kafkas Tebeşir Dairesi (1949) / Kafkas Tebeşir Dairesi (1954) / Sofokles in Antigone si Kafkas Tebeşir Dairesi Kafkas Tebeşir Dairesi, Brecht in, kendi oyunlarıyla Broadway de Amerikan tiyatrosuna girme çabalarının bir ürünüdür. Brecht, 1943 de Los Angeles da oyun yazarı Clifford Odets la tanıştıklarında, sinema oyuncusu olan yazarın karısı Brecht e bir oyun yazmasını önerir. Brecht onun önerisiyle, Kafkas Tebeşir Dairesi oyununu seçer. Brecht, Kafkas Tebeşir Dairesi nin konusuyla 1920 li yılların başlarından beri tanışıktır. Çin efsanelerinden alınmış olan Klabund un oyunu Tebeşir Dairesi, 1924 de Almanya da yayınlanmış ve Max Reinhardt ın rejisiyle sahnelenmişti. Brecht ilk kez 1940 da İsveç te sürgünde iken Augsburg Tebeşir Dairesi ni yazar. Memleketi olan bu kentteki olayları başka zamanlara kaydırır, oyun içindeki olay bağlantılarını sağlamak için 30. Yıl Savaşları ndaki olayları seçer. Bundan da anlaşılacağı gibi Brecht, Kafkas Tebeşir Dairesi oyunu için Broadway de sözleşme imzalarken oyunun tüm malzemesini biliyordu. Yalnızca oyun mekânının Kafkasya olması Broadway de kararlaştırılmıştır. Oyun mekânın seçiminde o dönemin tarihinin etkisi vardır. Çünkü, Nazi Almanya sının 2. Dünya Savaşı nda Sovyetler Birliği ne saldırmasının esas hedefi Kafkasya daki petrol yatakları idi. 2. Dünya Savaşı nda Sovyetler in Nazilerden ilk kurtulan bölgesi Kafkas cephesidir. Savaş haberlerini dikkatle izleyen Brecht, Kafkasya nın kurtulmasında Hitler in faşist diktasının artık sonunun geldiğini umutla görür. Kafkas Tebeşir Dairesi nin ana konusu, Çin Yuan Hanedanlığı döneminde (1280-1368) yaşamış olan Li-Çen-Fu nun Tebeşir Dairesi oyununa dayanır. Bu oyunda çocuk sonunda kendi öz annesine kalırken, Brecht in oyununda tam tersine, çocuk gerçek annesine değil, onu büyüten ve ona gerçek annelik yapan kadına kalır. Kafkas Tebeşir Dairesi bir ibret oyunudur; oyun içinde oyun yapısıyla, mülkiyet - emek ilişkisini sorgular; emeği, kazanımda en belirleyici unsur olarak kabul eder. Mülkiyet, kanunla, mirasla, toplumsal statüyle değil, emekle elde edilen bir kavram olarak gösterilir. Bu oyun, Brecht in kurduğu Berliner Ensemble Tiyatrosunun epik oyunlarının başyapıtı sayılmıştır. Sofokles in Antigone si Bu oyun, Sofokles in Antik Yunan tiyatrosunun çok ünlü Antigone adlı oyununun Alman dilinin usta şairi Hölderlin tarafından yapılmış olan çevirisinden Bertolt Brecht in yaptığı bir uyarlamadır. Antigone de Sofokles, Labdokos soyunun çöküşünü anlatır. Tebai kentinde, Oidipus un ölümünden sonra oğulları Eteokles ile Polyneikes iktidar için birbirleriyle mücadele ederler. Tebai den kovulan Polyneikes, bir müddet sonra kente saldırır; saldırı başarısız olur ve savaşta iki kardeş birbirini öldürürler. Kentin yeni kralı, iki kardeşin amcaları olan Kreon dur. Kreon, yeğenlerinden Eteokles e şerefli bir gömme töreni yaptırır; buna karşılık Polyneikes in kentin düşmanı olduğunu ileri sürerek, onun cesedini gömdürtmez ve kurda kuşa yem olmak üzere açıkta bırakılmasını emreder. Polyneikes in kız kardeşi Antigone, ölü kardeşinin hukukunun çiğnenmesine karşı çıkar ve kardeşini simgesel olarak gömer; Antigone bu hareketinden dolayı Kreon tarafından ölüm cezasına çarptırılır. Antigone zindanda kendini asar. Kreon, olacakları önceden bilen Kâhin Teiresias ın uyarılarına çok geç kulak verir. Önce, Antigone ye âşık oğlu Heimon un, sonra da oğlunun öldüğünü duyan karısı Eurydike nin kendilerini öldürdükleri haberini alır. Brecht oyunu yazarken öykünün "akılcılaştırılmasını" hedeflemiştir. Kendisinin oyuna yepyeni bölümler eklemesinin gerekçesini de, eski Yunan daki "yazgısal olan"ı ortadan kaldırmak istediğini söyleyerek açıklar. Brecht ayrıca, öykünün gelişimini güncelleştirmiştir. Sofokles in oyununda Kreon, yenilgiyi sezmiş olmasına rağmen, Tebai kentini kendi ile birlikte yıkıma sürüklemesine yol açar. Brecht bu olaya karşılık olmak üzere, kendi oyununun başına, İkinci Dünya Savaşının sonlarında savaştan kaçan askerlerin Hitler in cellatları tarafından insan onuruna aykırı bir biçimde idam edilmelerini anımsattığı bir "Ön Oyun" yazar. Ön Oyun, Sovyet Ordusu tarafından ele geçirilen Berlin in, savaşın son haftalarındaki günlerini canlandırmaktadır. Sofokles eserinde, insanoğlunun körü körüne kadere teslim olmak zorunda olduğunu vurgulamıştır; buna karşılık Brecht, bu uyarlamasına, insanoğlunun kaderinin insanın kendisi olduğu düşüncesini koymuştur. Sofokles in eserinde Kâhin Teiresias, Tanrının takdirini önceden bilen bir kişi olarak verilirken, Brecht in uyarlamasında bu karakter, akıllı, olayları ve insanları iyi gözlemleyen bilge bir insan olarak tanımlanır; bundan ötürü de, bazı olacakları önceden söyleyebilecek duruma gelmiş biri kişi olarak algılanır. Kafkas Tebeşir Dairesi: 37 er., 9 kad., çalgıcılar, misafirler dilenciler, askerler, çocuklar hizmetkârlar, ön oyun kişileri/ Sofokles in Antig.: 3 er., 2 kad., yaşlılar, haberciler, hizmetçiler, bekçiler.