Araf'ın Estetiği; Tanpınar'ın Romancılığı

Ahmet Hamdi Tanpınar Türk edebiyat tarihçiliğinde olduğu kadar, kaleme aldığı edebî eserlerle Türk fikir ve düşünce hayatında bıraktığı derin tesirle günümüzde geç de olsa kendisinin göremediği bir aktüaliteyi yaşamaktadır. Eserlerinde ele aldığı Doğu-Batı düalizminin günümüzde biçim değiştirerek toplumsal ve bireysel kimlik bağlamında varlığını koruması, bir anlamda bu çelişkinin kökenleriyle, her şeyin nasıl başladığına dair bilgi ve çözümlemeler dikkatleri yeniden Tanpınar üzerine çekiyor. Hiç şüphesiz bunlar çok önemli olmakla beraber, bizim açımızdan Tanpınar'ın ihmâl edilen yönlerinden biri, bir romancı olarak Türk romancılığına teknik anlamda harcadığı dikkât ve çabadır. Tanpınar'ı modern yapan tam da budur. Zira, Tanpınar'ın ele aldığı konuların güncelliğini koruması edebî olmaktan ziyade sosyolojik olup, bu konular hemen hemen aynı argümanlarla çeşitli yazarlar tarafından işlenmiş olması Tanpınar'dan daha eskiye dayanır. Tanpınar, Batı'da romanın geçirmiş olduğu ideolojik ve felsefî aşamaların farkında olmakla, Türk romanında gerçekleştirmeye çalıştığı iş; Türk romanını yenileştirip, modernleştirerek teknik açıdan ileri ve Batıyla yarışabilir bir seviyeye getirebilmektir. Bu çalışma, edebiyatımızın ve fikir hayatımızın köşe taşlarından biri olan Tanpınar'ın romanımıza getirdiği teknik değeri, ikiliği, arada olmayı estetize edişini, Doğulu, kolektif şuura sahip bir toplumun, birey olmaya çalışan, fakat çağından ve toplumundan sorumlu hikâye anlatıcısını inşa edişine bir katkı olacağını düşünüyoruz.