Anadolu'da Osmanlı Reformu ve Tarım 1876-1908

Özellikle son dönemlerde hızla gelişen Osmanlı tarihçiliği içinde, en ihmal edilmiş alanlardan birini tarım ve köylü çalışmaları oluşturur. Bu eksiklikte, konu alınan zaman diliminin ve coğrafyanın uçsuz bucaksızlığı kadar, devleti tek özne olarak kabul eden tarihyazım geleneğinin de rolü vardır. Toplumsal tarih ve iktisat tarihi üzerine yoğunlaşmış incelemelerde bile köylüler çoğunlukla devlet politikalarının nesneleri olarak arkaplanda kalmışlardır. Oysa tarımsal bir devlet olan Osmanlı İmparatorluğu'nda geçimini topraktan sağlayan köylüler nüfusun ezici bir çoğunluğunu oluşturuyordu. Osmanlı ekonomisinde mevcut zenginliğin önemli bir kısmını onlar üretiyorlardı. Köylüler ve tarım sektörü, Osmanlı devletinin varlığını sürdürmesi için hayati öneme sahip olan gelirlerin en önemli kısmını sağlıyordu. Osmanlı iktisat tarihçileri arasında seçkin bir yere sahip olan Donald Quataert'in Anadolu'da Osmanlı Reformu ve Tarım başlıklı doktora tezi bu temel gerçeklerden yola çıkıyor. 1876-1908 döneminde reformların Anadolu'da tarıma ve genelde iktisadi hayata nasıl yansıdığını inceleyen çalışma, tarım bürokrasisinin gelişimi, ziraat okulları, örnek tarla ve çiftlik girişimleri, Ziraat Bankası'nın ve Düyun-ı Umumiye'nin tarım reformundaki rolü, tarımda makineleşme, Batılı ülkelerle ilişkilerin tarıma etkileri gibi birçok önemli konuya eğiliyor. Türkiye, İngiltere ve Almanya'daki çeşitli resmi arşivlere, ayrıca çok sayıda tahrir defteri, Babıâli ve vilayet evrakı, ticaret odalarının kayıtları gibi çok zengin bir veri tabanına dayanan bu eser, Osmanlı tarımı üzerine çalışmalar için bir kaynak olma özelliğini hâlâ koruyor. Prof. Dr. Donald Quataert Binghamton University'de (SUNY) tarih bölümünde görevlidir. Osmanlı ve Ortadoğu tarihi üzerine pek çok çalışması vardır. Türkçeye çevrilerek yayımlanmış bazı eserleri: Osmanlı Devleti'nde Avrupa İktisadi Yayılımı ve Direniş (1987); Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü (1999); Erik Jan Zürcher ile birlikte, Osmanlı'dan Cumhuriyet Türkiyesi'ne İşçiler 1839-1950 (1998); Osmanlı İmparatorluğu 1700-1922 (2005).