Aile Kurma Amaçlı Evlilik Benzeri Yaşam Modelleri; Milletlerarası Özel Hukukta

Esasen bu çalışmanın temelleri yıllar öncesine dayanmaktadır. 2008 yılında doktora sonrası araştırma için gittiğim Columbia Üniversitesindeki çalışmalarım sırasında tesadüfen common law evlilik (common law marriage) terimini duymuş ve bunun hukuken ne anlama geldiğini merak etmiştim. Hemen akabinde, Türkiyeye döndükten sonra, bir Türk vatandaşı ile kayıtlı birliktelik kurmuş Amerikalı bir kadınla tanışıp, bu kez o güne kadar hiç duymadığım bir müessese olan kayıtlı birliktelik (registered partnership) müessesesini merak eder oldum. Bu tesadüfler, Türk maddi hukukunda düzenlenmemiş hatta ismi dahi duyulmamış alternatif aile kurma modelleri olduğunu ve bu modellerin milletlerarası unsur içermesi halinde çözümü güç sorunlara neden olabileceğini fark etmemi sağladı. Bunun üzerine, konu hakkında bir makale yazmaya karar verdim. Ancak, aile kurma amaçlı evlilik benzeri yaşam modelleri Türk hukukunda düzenlenmediği ve bilinmediği için, konu, sosyologların ve hukukçuların ilgisini pek az çekmiş; maddi ve milletlerarası özel hukuk boyutuna ilişkin sınırlı sayıda çalışma yapılmıştı. O nedenle, Türkiye'de konuya ilişkin kaynak sıkıntısı yaşamaya başlamıştım. Yaz döneminde TÜBİTAK bursu ile gittiğim Universita Degli Studi di Milano Hukuk Fakültesi Kütüphanesinde ulaştığım kaynaklar ufkumu açtığı gibi, konuya ilişkin bazı hususları tespit etmeme de yardımcı oldu. İlk tespitim, konunun terminolojik gelişimini henüz tamamlamamış olduğu; bu nedenle, ulaştığım her kaynakta farklı terimlerin kullanılıyor olmasıydı. Bir diğer husus, özellikle Avrupa ülkelerinde kabul gören kayıtlı birliktelik ve birlikte yaşama (cohabitation) modellerinin sosyolojik boyutunu ele alan çalışmaların yoğunluğuydu. Buna karşın, aile kurma amaçlı evlilik benzeri yaşam modelleri adını verdiğim ve tek bir çalışmada ele almayı planladığım; common law evlilik, kayıtlı birliktelik ve uzun süreli birlikte yaşama modellerinin tamamını, maddi ve milletlerarası özel hukuk boyutu ile ele alan herhangi bir çalışma bulunmamaktaydı. Böyle bir araştırmanın, hem konu, hem hacim bakımından bir makale çalışmasının boyutunu çok aştığı da bir diğer tespitim oldu. Böylelikle, başlangıçta makale yazmak için işe koyulduğum konu, kendiliğinden kitaba dönüşmüş oldu.