Ahmed Midhad Efendi ve Yeryüzünde bir Melek Romanına Yönelik Eleştiriler

Ahmed Midhat Efendi, Tercüman-ı Hakikat gazetesinde Yeryüzünde Bir Melek romanını tefrika etmeye başlayınca Namık Kemal ve özellikle de Ebuzziya Tevfik bu roman üzerinden onu âdeta ardı arkası gelmez bir eleştiri yağmuruna tutmuşlardır. Ahmed Midhat ile Namık Kemal'in ilk zamanlar çok dost olduklarını fakat sonradan aralarının büsbütün açıldığını ileri süren Ahmet Hamdi Tanpmar, Ahmed Midhat Efendiyi salt kendi çıkarını düşündüğü için Namık Kemal'le bozuştuğu ve dahası Midhat Paşa'ya yine aynı sebeple ihanet ettiği gerekçesiyle suçlamaktadır. Ancak Namık Kemal ile Ahmed Midhat Efendi arasında sonradan bozuşacak kadar samimi bir dostluk kurulmuş mudur? Var sayılan bu dostluğun bozulması, iddia edildiği gibi Ahmed Midhat'm sırf kendi çıkarını düşünmesinden mi kaynaklanmıştır? Midhat Paşa, Ahmed Midhat Efendinin sahiden velinimeti miydi? Ahmed Midhat Efendi, velinimeti sayılan Midhat Paşa'ya kelimenin tam anlamıyla ihanet mi etmişti?.. Doğrusu edebiyat tarihimizde bu ve benzeri daha birçok sorunun ikna edici bir karşılığı yoktu. Bu yüzden gerek yöntem gerekse form ve içerik bakımından dünya literatüründe bir başka örneği daha olmadığını sandığım bu eleştirilerin gerisinde ne tür çatışmaların yaşandığını anlayabilmek için öncelikle bütün bu soruların ardına düşmek ve söz konusu çatışmaların muhtemel izlerini ağırlıklı olarak gazeteler üzerinden takip etmek gerekiyordu. Nuri Sağlam, edebiyat tarihimize ciddî bir katkı sağladığını düşündüğümüz bu çalışmasında, ilk olarak Ahmed Midhat Efendinin Namık Kemal, Ebüzziya Tevfik ve Midhat Paşa'yla ilişki sürecine ışık tutmakta ve ardından Yeryüzünde Bir Melek romanına yönelik eleştiri metinlerini orijinal imlâlarıyla okuyucunun istifadesine sunmaktadır.