Abdullah Paşa'nın Balkan Harbi Hâtırâtı

2012 yılında Balkan Harbinin, daha doğru ifadesiyle, Balkan hezimetinin 100. yılını idrak edeceğiz. Hakiki vukuatı kaydeden tarih, milletlere aynı zamanda nelerden ders almaları gerektiğini de gösterir. Balkan Harbi üzerine yazılmış mevcut kaynaklar içerisinde kanaatimizce en önemlisi Şark Ordusu Kumandanı Abdullah Paşanın hatıratıdır. Bu hatıratı önemli kılan sebeplerin başında, Abdullah Paşanın Şark Ordusu Kumandanı olarak harbin bütün safhasını yaşamış olması, bütün yazışmaları günü gününe kaydetmesi ve harbin gidişatını çok iyi okuyup üstlerini, muhtemel bir yenilgi ve hezimet konusunda uyarmış olması gelir. Fakat ordunun içinde bulunduğu maddî ve manevî zaaflar, askerin aç, susuz ve perişan bir halde oluşu, siyasî çekişmeler, ulaşım sıkıntısı, malzeme yetersizliği gibi yenilgiyi hazırlayan nedenler bu felaketi netice vermiştir. Abdullah Paşanın hatıratı, 20. yüzyılın başında Osmanlı Devletinin yaşadığı acı savaş tecrübesinin ibretli vesikalarıdır. Hatıratı önemli kılan diğer bir nokta da şudur: Bilindiği gibi hatıratların olaylar karşında şahsî bir müdafaa, sübjektif bir mütalaa ve objektiflikten uzak olması cihetleri en önemli kusurlarındandır. Abdullah Paşa gelebilecek tenkitlere meydan vermemek için harp esnasındaki yazışmaları günü gününe hatıratına kaydetmiş ve şahsî yorum ve mülahazalarını bu belgeler üzerine yapmıştır. Bununla beraber, Abdullah Paşanın hatırasını biraz da müdafaa niyetine aldığı da gözden kaçırılmaması gereken bir gerçektir.